Collectiebijlage 2022 - Bonnefanten
Midden in een kleurrijk herfstbos staat een eenzame figuur in een rode mantel. De vogels fluiten, het beeld is sereen. Er komt een close-up van een boom in beeld, de figuur loopt er omheen terwijl takken onder zijn voeten kraken . Plots komt er een blauwe waas over het beeld, een touw wordt over een dikke tak getrokken,handen hijsen iets omhoog, het gekraak wordt luider, en dan:bungelende benen met blote voeten. De figuur kijkt naar de boom en loopt dan weg. De toon is gezet.
In Lessons of the Hour wekt Isaac Julien op indringende wijze de historische figuur Frederick Douglass tot leven. Hij is een een tot slaaf gemaakte activist die zichzelf in de jaren 1830 weet te bevrijden uit de slavernij en uitgroeit tot een vrijheidsstrijder en een abolitionist. Hij maakt naam als redenaar en filosoof, houdt lezingen en schrijft boeken. De titel van het werk is ontleend aan een van Douglass’ vele toespraken getiteld The Lessons of the Hour, gehouden op 9 januari 1894 in Washington D.C. In de bijna 25 minuten durende video komen meer teksten uit werk van Douglass voor die worden gefluisterd of ritmisch gescandeerd .
Stijn Huijts, directeur van het Bonnefanten in Maastricht, kocht in 2022 de single-screen versie van Lessons of the Hour aan voor de museumcollectie omdat het volgens hem opereert op het snijvlak van maatschappelijk engagement en poëtische autonomie. In de film wordt geschiedenis vermengt met actualiteit en een activistische boodschap verpakt in poëtisch geënsceneerde beelden. Het begin van de video, waarin een figuur die Douglass verbeeldt tussen de boomstronken doorloopt, roept bij Huijts een gevoel van ‘huid en ledematen met littekens’ op. Er zitten veel van dit soort subtiliteiten in het werk. Julian gebruikt poëzie om de boodschap van Douglass – maar ook die van hem zelf – kracht bij te zetten. Huijts: ‘Hij creëert een sfeer om een boodschap en thematiek uit te drukken. Zo komt het veel sterker binnen dan wanneer je het in de krant leest of op het nieuws hoort.’
Voor Huijts is de aankoop van Lessons of the Hour een logische vervolgstap in het verzamelbeleid van het Bonnefanten. Hij legt uit dat er zich de afgelopen tien jaar binnen de collectie een groeiende verzameling aftekent van meer diverse en inclusieve kunstwerken en kunstenaars.‘Dit soort aankopen verankeren die diversiteit nog meer in het verzamel- en presentatiebeleid. Het is niets nieuws maar onderdeel van een ontwikkeling die het Bonnefanten doormaakt.’ De aankoop van Juliens videowerk is daarmee een bewuste keuze voor een activistische zwarte kunstenaar die geëngageerd werk maakt waarin thema’s als Zwarte identiteit, Zwarte geschiedenis en feminisme worden belicht.
Het werk past daarnaast ook goed binnen de wens van het Bonnefanten om een andere, meer pluriforme canon van de kunstgeschiedenis te laten zien. Ze proberen praktijken en artistieke posities voor het voetlicht te brengen die niet altijd en overal even zichtbaar zijn . Huijts gelooft dat ook Julien een goed voorbeeld is van een kunstenaar die lange tijd meer ‘in de ooghoeken van ons blikveld’ opereerde. Hoewel hij in 2015 een solotentoonstelling had bij De Pont is het daarna in Nederland stil geweest rondom deze kunstenaar. Met de aankoop van Lessons of the Hour loopt Huijts alvast vooruit op de grote overzichtstentoonstelling van Julians werk die het Bonnefanten in 2024 in samenwerking met Tate Britain organiseert. Een tentoonstelling die, net zoals de solotentoonstelling van Kahlil Joseph in 2017, wel eens een eye-opener zou kunnen zijn. Maar dit werk is niet speciaal gekocht voor de aanstaande tentoonstelling, benadrukt Huijts, het is aangekocht ter verrijking en verdieping van de bestaande collectie.
Het Bonnefanten heeft een uitgebreide collectie videowerken . In de jaren 1970 organiseerde het museum een van de eerste tentoonstellingen over videokunst in Nederland. Lessons of the Hour is ook daarom goed op zijn plaats binnen de collectie van het museum. Door juist de single-screen versie aan te kopen en niet de versie met tien schermen hoopt Huijts het werk vaak te kunnen tonen. ‘Je kunt verwachten dat het met enige regelmaat voorkomt in een collectiepresentatie. Maar omdat Juliens solotentoonstelling eraan komt moet ik me nu even inhouden en het nog niet tonen.’ Het publiek zal dus nog even geduld moeten hebben voordat het Lessons of the Hour kan gaan bewonderen in Maastricht.
Dit artikel is gepubliceerd in de Collectiebijlage 2022 van Metropolis M nr. 6 2022.
